राष्ट्रसंत तुकडोजी महाराज नागपूर विद्यापीठात “सांस्कृतिक संवेदनशीलता” या विषयावर राष्ट्रीय परिषद संपन्न
शैक्षणिक क्षेत्रातील सांस्कृतिक विविधतेच्या आव्हानांवर चर्चा
नागपूर : राष्ट्रसंत तुकडोजी महाराज नागपूर विद्यापीठात सांस्कृतिक संवेदनशीलता या विषयावर राष्ट्रीय परिषद औषधी निर्माणशास्त्र विभागातील डॉ ए के डोरले सभागृहात बुधवार दि २९ जानेवारी २०२५ रोजी पार पडली. या परिषदेत शैक्षणिक क्षेत्रातील सांस्कृतिक विविधतेच्या आव्हानांबाबत तज्ञांनी चर्चा केली.
भारत सरकारच्या उच्च शिक्षण मंत्रालय पुरस्कृत प्रधानमंत्री उच्चतर शिक्षा अभियान अंतर्गत विद्यापीठ आयक्यूएसी विभाग, पदव्युत्तर शैक्षणिक विधी विभाग आणि कार्यस्थळी लैंगिक शोषण व लिंगभेद अत्याचार विरोधी संरक्षण समिती यांच्या संयुक्त विद्यमाने आयोजित ‘सांस्कृतिक विविधता आणि संवेदनशीलता’ कार्यशाळेच्या माध्यमातून या राष्ट्रीय परिषद घेण्यात आली. “उच्च शिक्षण संस्थांमध्ये सांस्कृतिक विविधता आणि संवेदनशीलतेला प्रोत्साहन देणे: भारतातील दृष्टिकोन आणि आव्हाने” असा राष्ट्रीय परिषदेचा विषय होता.
या परिषदेत देशभरातून ३०० प्रतिनिधींचा सक्रिय सहभाग होता. यामध्ये शैक्षणिक, संशोधक आणि विद्यार्थ्यांचा समावेश होता. शैक्षणिक संस्था, संशोधक, धोरणनिर्माते आणि विद्यार्थ्यांना उच्च शिक्षणातील सांस्कृतिक विविधता आणि संवेदनशीलतेच्या विषयावर परिषदेत चर्चेसाठी एकत्र आणण्याचे उद्दिष्ट होते. सांस्कृतिक भेदभाव आणि विविधतेचा आदर वाढवणाऱ्या शैक्षणिक पद्धतींवर विचार-विमर्श करण्यासाठी एक उत्तम व्यासपीठ या राष्ट्रीय परिषदेमुळे प्राप्त झाले.
समूह चर्चेत तज्ज्ञांचा सहभाग
“संस्कृती संवेदनशीलता आणि उच्च शिक्षण संस्थांचे योगदान – संधी आणि आव्हाने” या विषयावर पॅनेल चर्चाही आयोजित करण्यात आली होती. पॅनेलमध्ये एलएडी महाविद्यालयाच्या प्राचार्य डॉ पूजा पाठक, निरी येथील मुख्य वैज्ञानिक डॉ नितीन लाभसेटवार, डॉ बाबासाहेब आंबेडकर विधी महाविद्यालय दीक्षाभूमी येथील प्राचार्य डॉ हिमा मेनन, पदव्युत्तर राज्यशास्त्र विभाग प्रमुख डॉ विकास जांभूळकर, नाट्य कलावंत डॉ पराग घोंगे सहभागी झाले होते.
या चर्चासत्रात निवेदकाची भूमिका पदव्युत्तर विधी विभाग प्रमुख डॉ पायल ठावरे यांनी पार पडली. सर्व तज्ञांनी शैक्षणिक क्षेत्रातील सांस्कृतिक विविधतेशी संबंधित आव्हानांवर चर्चा केली. परिषदेतील अनेक तांत्रिक सत्रांमध्ये विद्यार्थी, संशोधक आणि शिक्षण तज्ञांना त्यांच्या संशोधनावर विचार मांडण्याची संधी मिळाली. आंतर विद्याशाखीय अभ्यास विद्याशाखा, विज्ञान व तंत्रज्ञान विद्याशाखा, मानव विज्ञान तसेच वाणिज्य व व्यवस्थापन विद्याशाखा आदी विद्याशाखांमधील विविध विषयांवर सत्रांचे आयोजन करण्यात आले.
आंतरविद्याशाखीय अभ्यास शाखा अभ्यासक्रमावरील सत्राचे अध्यक्षस्थान डॉ राजश्री वैष्णव आणि डॉ विजय तिवारी, विज्ञान व तंत्रज्ञान विद्याशाखेच्या चर्चासत्राचे अध्यक्षस्थान डॉ प्रशांत पुराणिक आणि डॉ रुपेश बडेरे, मानव विज्ञान आणि वाणिज्य व व्यवस्थापन विद्याशाखा विषयावरील सत्राचे अध्यक्ष स्थान डॉ संजय पळवेकर आणि डॉ सुमित माहुरे यांनी भूषविले. या सत्रांत ७५ हून अधिक सहभागींनी त्यांच्या संशोधनाचे सादरीकरण केले. याव्यतिरिक्त, सर्वोत्तम प्रदर्शन करणारे विद्यार्थी, संशोधक आणि शिक्षणतज्ञांना पारितोषिके प्रदान करण्यात आली.
या राष्ट्रीय परिषदेत उच्च शिक्षणातील सांस्कृतिक विविधता आणि समावेशकतेवर महत्त्वपूर्ण चर्चा रंगल्याचे दिसून आले. परिषदेचा समारोप करताना शैक्षणिक संस्थांना सांस्कृतिक संवेदनशीलतेला एक मूलभूत मूल्य म्हणून शिक्षणात समाविष्ट करण्याचे आवाहन करण्यात आले. ज्यामुळे भारतातील शैक्षणिक वातावरण अधिक समावेशक आणि समान बनू शकेल. या कार्यक्रमाचे समन्वयन शिखा गुप्ता आणि दीपाली मानकर यांनी केले. आयोजक समितीत डॉ विजयता उईके, डॉ गिरीश कुलकर्णी, पद्मा चौबे, शिवानी खंडाटे आणि ऋचा कोचर यांचा समावेश होता.
