आयआयटी बॉम्बेचा पहिला भारतीय नॅनो इलेक्ट्रॉनिक्स यूजर्स प्रोग्राम (INUP) होस्ट
मुंबई : 10 ऑगस्ट 2024 रोजी आयआयटी बॉम्बेने पहिला भारतीय नॅनोइलेक्ट्रॉनिक्स युजर्स प्रोग्राम (INUP) आयोजित केला. INUP हा 2008 मध्ये IIT बॉम्बे आणि इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स (IISc) येथे इलेक्ट्रॉनिक्स आणि माहिती तंत्रज्ञान मंत्रालयाने सुरू केलेला एक प्रमुख कार्यक्रम आहे आणि IIT गुवाहाटी, IIT दिल्ली, IIT खरगपूर यांचा समावेश करण्यासाठी विस्तारित करण्यात आला आहे.
या कार्यक्रमाने देशभरातील शैक्षणिक संशोधक आणि अलीकडे स्टार्टअप कंपन्यांसाठी MeitY-समर्थित सेमीकंडक्टर नॅनोफॅब्रिकेशन सुविधा उघडल्या. भारत सेमीकंडक्टर मिशनला सेवा देण्यासाठी औद्योगिक प्रशिक्षण देण्यासाठी या सुविधा देखील तयार केल्या आहेत. सहा INUP होस्ट संस्थांनी सहआयोजित केलेल्या वापरकर्त्यांच्या मेळाव्याने कार्यक्रमाच्या व्यापक उपलब्धींचा उत्सव साजरा केला आणि त्याच्या भविष्यातील मार्गाची रूपरेषा सांगितली. या मेळाव्याने संशोधक, शिक्षणतज्ञ आणि उद्योग व्यावसायिकांचा एक बहुविद्याशाखीय गट एकत्र आणला ज्यांना INUP च्या स्थापनेपासून फायदा झाला आहे. INUP वापरकर्त्यांच्या मेळाव्याचे उद्घाटन इलेक्ट्रॉनिक्स आणि माहिती तंत्रज्ञान मंत्रालयाचे सचिव (MeitY) एस कृष्णन यांच्या हस्ते झाले, ज्यांनी प्रमुख पाहुणे म्हणून काम केले.
आपल्या मुख्य भाषणात कृष्णन यांनी देशभरात नॅनोइलेक्ट्रॉनिक संशोधनाला पुढे नेण्यासाठी INUP च्या महत्त्वपूर्ण भूमिकेवर भर दिला. “INUP ने केवळ अत्याधुनिक संशोधनाची सोय केली नाही तर एक मजबूत पायाभूत सुविधा देखील निर्माण केली आहे जी संपूर्ण भारतातील संशोधकांना नॅनोइलेक्ट्रॉनिक्समध्ये महत्त्वपूर्ण कामात सहभागी होण्यासाठी सक्षम करते. हा उपक्रम आपल्या देशाच्या तांत्रिक भविष्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहे,” त्यांनी नमूद केले.
या कार्यक्रमात भारत सरकारचे माजी प्रमुख वैज्ञानिक सल्लागार डॉ आर चिदंबरम यांच्यासह प्रमुख पाहुणे उपस्थित होते ज्यांनी या कार्यक्रमाची संकल्पना केली होती. या प्रसंगी त्यांनी टिपणी केली, “INUP विज्ञान आणि तंत्रज्ञानातील राष्ट्रीय सहकार्याचे एक मॉडेल आहे. अशा उपक्रमांद्वारेच आपण भारतातील नवनिर्मितीच्या सीमा पुढे ढकलू शकतो”. प्रोफेसर व्ही रामगोपाल राव, BITS पिलानीचे समूह कुलगुरू आणि आयआयटी दिल्लीचे माजी संचालक पुढे म्हणाले, “शिक्षण आणि उद्योग यांच्यातील सहकार्याला चालना देण्यासाठी INUP ची उपलब्धी प्रशंसनीय आहे.
हा कार्यक्रम एक अशी परिसंस्था तयार करत आहे जिथे संशोधन वास्तविक जगाच्या अनुप्रयोगांमध्ये बदलू शकते. समाजाचा मोठ्या प्रमाणावर फायदा होतो.” प्रोफेसर जुझर वासी, प्रोफेसर एमेरिटस आणि आयआयटी बॉम्बेचे माजी उपसंचालक, ज्यांनी या कार्यक्रमाची रचना केली होती, त्यांनी उत्क्रांतीबद्दल आपले विचार मांडले, “नॅनोइलेक्ट्रॉनिक्समधील नवीन सीमा शोधण्यासाठी संशोधकांसाठी INUP एक दोलायमान व्यासपीठ म्हणून विकसित झाले आहे. कार्यक्रमाची अनुकूलता आणि नवकल्पना करण्याची क्षमता. वर्षानुवर्षे त्याच्या यशाची गुरुकिल्ली आहे.”
प्रो रुद्र प्रताप, प्लाक्षा विद्यापीठाचे कुलगुरू आणि IISc चे माजी उपसंचालक, यांनी INUP सारख्या उपक्रमांमध्ये दीर्घकालीन दृष्टी आणि वचनबद्धतेचे महत्त्व अधोरेखित केले. ते म्हणाले, “INUP चे सातत्यपूर्ण यश हे सहभागी असलेल्या प्रत्येकाच्या समर्पणाचा पुरावा आहे. आम्ही अशा उपक्रमांना पाठिंबा देणे आणि गुंतवणूक करणे महत्त्वाचे आहे, कारण ते प्रगत तंत्रज्ञानामध्ये भारताच्या भविष्याचा आधारस्तंभ आहेत.” या मेळाव्याला 350 हून अधिक सहभागींनी हजेरी लावली, ज्यात INUP यजमान संस्थांचे प्राध्यापक सदस्य, दोन्ही उद्योग आणि शैक्षणिक क्षेत्रातील तज्ञ, स्टार्टअप्स आणि INUP च्या सुविधांचे सक्रिय वापरकर्ते, एक महत्त्वपूर्ण सहयोगी प्रयत्न दर्शवितात. इव्हेंटमध्ये अशा वापरकर्त्यांच्या यशोगाथा दाखवण्यात आल्या ज्यांचे संशोधन, INUP द्वारे समर्थित, त्यांच्या करिअरमध्ये लक्षणीय प्रगती झाली आहे.
“भारताच्या नॅनोइलेक्ट्रॉनिक्स/सेमीकंडक्टर नीड्ससाठी प्रतिभा विकास” यावर लक्ष केंद्रित करणारे ‘मंथन सत्र: भविष्यातील INUP’ हे संमेलनाचे एक उल्लेखनीय वैशिष्ट्य होते. INUP ची सध्याची गती आणि मोठ्या भारतीय सेमीकंडक्टर/नॅनोइंजिनियरिंग इकोसिस्टमचा संदर्भ लक्षात घेता आघाडीच्या तज्ञ, शैक्षणिक आणि उद्योग व्यावसायिकांना एकत्र आणून INUP च्या भवितव्यावर चर्चा करणे हा यामागचा उद्देश होता. तज्ञांनी सखोल उद्योग शैक्षणिक सहयोग, स्टार्टअपसाठी अधिक शाश्वत समर्थन आणि कार्यबल विकासासाठी अधिक प्रमाणित प्रशिक्षण सामग्री विकसित करण्याच्या गरजेवर भर दिला. INUP नॅनोटेक हॅकाथॉनचे विजेते आणि INUP च्या स्टार्टअप आणि शैक्षणिक वापरकर्त्यांचा सत्कार हे या कार्यक्रमाद्वारे सक्षम केलेल्या कामगिरीबद्दल या संमेलनाचे वैशिष्ट्य होते.
या कार्यक्रमाने केवळ वैयक्तिक उत्कृष्टता साजरी केली नाही तर सहयोगी संशोधनाला चालना देण्याच्या INUP च्या ध्येयाच्या केंद्रस्थानी असलेल्या समुदायाची आणि सामायिक उद्देशाची भावना देखील बळकट केली. संपूर्ण भारतीय शैक्षणिक आणि स्टार्टअपमधील संशोधकांच्या R&D गरजांसाठी अत्याधुनिक नॅनोफॅब्रिकेशन सुविधा उपलब्ध करून देण्याच्या वचनबद्धतेवर INUP स्थिर आहे; आणि भारतातील वाढत्या सेमीकंडक्टर उद्योगाच्या प्रशिक्षण गरजांसाठी. INUP आणि त्याच्या उपक्रमांबद्दल अधिक तपशीलवार माहितीसाठी INUP-i2i ला भेट द्या.
